CFP do numeru tematycznego czasopisma InterAlia 2026.                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

Queery a państwo? Instytucje, uznanie i polityka osób LGBTQIA+ czterdzieści lat po operacjach „Hiacynt”

redakcja numeru: Ewa Majewska i Tomasz Basiuk

 

Zapraszamy do nadsyłania tekstów w j. polskim i angielskim.

W ostatnich latach wiele wykluczonych i marginalizowanych grup domagało się uznania oraz zadośćuczynienia krzywd doznanych wskutek działań instytucji państwowych. W Niemczech i w Austrii wystąpienia domagające się sprawiedliwości doprowadziły do ​​przeprosin ze strony państwa wobec społeczności LGBTQIA+ za lata homofobicznej przemocy instytucjonalnej i do przyznania odszkodowań osobom prześladowanym z powodu homofobii, choć podobnego gestu nie wykonano wobec osób transpłciowych. W Wielkiej Brytanii premier przeprosił za homofobię brytyjskiego rządu rodzinę Alana Turinga, genialnego matematyka i logika, a jednocześnie sąd najwyższy zawęził definicję płci, uznając, że kobietą jest osoba, której tę płeć przypisano przy urodzeniu. W Polsce minister sprawiedliwości przeprosił za dyskryminację i nękanie ze względu na płeć i orientację seksualną w latach ultrakonserwatywnych rządów 2015-2023, lecz homofobicznych działań Polski Ludowej w trakcie operacji „Hiacynt” w latach 1985-87 ani szeregu innych działań ówczesnej milicji i służb nigdy nie uznano oficjalnie za łamanie praw człowieka. W wielu innych krajach osoby LGBTQIA+ nie mają szans ani na reparacje, ani na uznanie swoich krzywd, choć w analogicznych sytuacjach uzyskują je inne grupy. Co więcej, doświadczamy konserwatywnego zwrotu w państwowych politykach wobec osób LGBTQIA+, co dotyka zwłaszcza osoby trans- i niebinarne, bezpośrednio zagrożone takimi przepisami, jak te wprowadzone ostatnio w USA, Wielkiej Brytanii, Rosji i na Węgrzech.

Z perspektywy takich wydarzeń, jak operacje „Hiacynt”, niewątpliwie ciekawa okazuje się kwestia relacji między państwem i instytucjami a osobami LGBTQIA+, naszymi prawami i wolnościami, a także należytą starannością państwa w ich gwarantowaniu i ochronie. Teoria queer jedynie z rzadka bezpośrednio interesuje się państwem i jego instytucjami (zob. Basiuk i Burszta, 2020; Duggan, 1994; Clower Huneke, 2023; Ludwig, 2011), przy czym na ogół opisuje je negatywnie jako przyczynę zaniedbań i represji (Halberstam 2005, 2008 i 2011; Crimp, 2002, Edelman, 2004). Na fali antyspołecznego zwrotu w teorii queer przypieczętowana została hegemonia anty-normatywności w badaniach, nauczaniu i aktywizmie tego nurtu (Caserio i in., 2006; Halberstam, 2008; Bersani, 1995, Jagose, 2015; Love, 2021). Bardziej zniuansowane stanowiska mogą lepiej odpowiadać afektywnym, społecznym i prawnym potrzebom osób LGBTQIA+, lecz pojawiają się stosunkowo rzadziej (Cooper, 2019; Ludwig, 2011, 2015 i 2023).

Badania nad queerowym archiwum stanowią jeden z kluczowych obszarów refleksji nad relacjami państwo-jednostka w ujęciu teorii queer, stawiając pytanie o możliwość queerowania instytucji publicznych, w tym archiwów, oraz tworzenia queerowych dóbr wspólnych (Francis and Felts, 2017; Hartman, 2019; Quinn, 1977; Rawson and Alwin, 2017; Watts, 2018; Zinn, 1977). Sceptycyzmowi wobec roli państwa w tym zakresie (zob. Bersani, 2016, Cvetkowich, 2003; Halberstam, 2005; Panayotov, 2018) towarzyszą propozycje akcentujące konieczność budowania zasobów mogących prawomocnie funkcjonować jako historyczne źródła wiedzy czy wręcz dowody w sprawach sądowych lub dziennikarskich śledztwach (Edenheim, 2014; Majewska, 2018). Obecnie istnieją też praktyki łączenia oddolnych queerowych archiwów z państwowymi, jak np. w Amsterdamie, gdzie zbiory IHLIA stały się częścią publicznej biblioteki miejskiej. Również pamięć o operacjach „Hiacynt” przywodzi na myśl możliwość transwersalnego, przecinającego dotychczasowe podziały podejścia do archiwum, w którym instytucje publiczne działałyby w taktycznym sojuszu z aktywistkami i radykalnymi teoretyczkami, być może reprodukując queerowy opór wewnątrz państwowych instytucji.

Problem państwa i jego instytucji to oczywiście znacznie więcej niż archiwa. To również edukacja, zdrowie i bezpieczeństwo, nauka i kultura, ekonomia, media, praca i policja. W neoliberalnym kapitalizmie, premiującym natychmiastową skuteczność, queerowe studia bywają oskarżane o nadmierną złożoność, a łączenie ich z tak skomplikowanym polem badań, jakim jest państwo i jego instytucje, wydaje się tę złożoność pogłębiać. Tematyka ta jest jednak ważna z perspektywy uzasadniania queerowych postulatów, a także ze względu na konserwatywny backlash uderzający w osoby i społeczności LGBTQIA+, a także w wolność słowa i badań.

Zachęcamy do nadsyłania tekstów podejmujących tematykę oporu wobec państwa oraz instytucjonalnych form queerowej niezgody, krytyki i zmiany. Liczymy na wielogłos opinii i analiz państwa i jego instytucji z perspektywy osób i teorii queer. Interesują nas szczególnie (choć nie wyłącznie!) teksty z obszaru teorii społecznej, humanistyki, teorii kultury, literatury i sztuki, analizy prawnicze i z obszaru nauk politycznych oraz innych dziedzin, podejmujące następujące zagadnienia:

– państwo i jego queerowe krytyki;

– czym jest władza?

– queerowe instytucje a dobra wspólne?

– jakie państwo dla queerów?

– polityki państwa wobec osób queer/polityki osób queer wobec państwa;

– queerowa transwersalność a instytucje i państwo;

– queerowe perspektywy na redystrybucję i uznanie;

– czy teoria queer jest z konieczności antypaństwowa?

– queerowe państwo, queerowy opór i queerowa utopia;

– estetyzacja (queerowej) polityki czy upolitycznienie (queerowej) sztuki?

– czym queerowa demokracja różni się od współczesnej liberalnej demokracji?

– pinkwashing a żądanie równościowych instytucji publicznych;

– homonacjonalizm a queerowy socjalizm w kontekście instytucji;

– państwo, queer i dobra wspólne;

– ani nadzorować, ani karać: queerowe alternatywy dla represyjnej władzy;

– queerowe archiwum publiczne? warunki możliwości;

– queerowe państwo a sprawnościowa normatywność;

– queer i crip theory wobec instytucji;

– queerowe perspektywy wobec troski a feministyczny socjalizm;

– czy liberalna demokracja może być queerowa?

– anarchizm zwrotu anty-społecznego i jego implikacje dla osób LGBTQIA+;

– anarchiczna teoria na państwowym etacie. Sprzeczności anty-państwowych teorii w queer studies;

– poza państwem – queerowe utopie i alternatywy,

– krytyka i opór instytucjonalnej homofobii, pinkwashingu, homonacjonalizmu i pseudo-reform;

– niezgoda na najnowsze próby prawnego i instytucjonalnego wykluczania osób i środowisk LGBTQIA+ ze współczesnych społeczeństw oraz dostępu do praw. 

 

PROPONOWANY HARMONOGRAM PRAC NAD NUMEREM:

Propozycje artykułów (do 1 arkusza / 40 000 znaków ze spacjami), abstrakty (do 300 słów) i krótkie biogramy osób autorskich prosimy przesyłać na adres redakcji interalia@uw.edu.pl do dnia 30 grudnia 2025. Propozycje zostaną zaopiniowane przez redakcję (peer review) do 30 stycznia 2026. Po procesie recenzji zewnętrznych (double blind peer review), poprawione i zredagowane artykuły powinny zostać odesłane do dnia 30 maja 2026. Numer ukaże się w drugiej połowie 2026 roku.

 

> Archiwum poprzednich CfP