Metaqueerfory w naszym życiu

Piotr Sobolczyk

Instytut Badań Literackich PAN

Fragment

Z pewną taką śmiałością zabieram głos w sprawie rozprawy Katarzyny Lisowskiej Metaforyczność w dyskursie genderowym polskiego literaturoznawstwa po 1989 roku, której jestem jednym z bohaterów. Po pierwsze, w procedowaniu – jeśli można tak się wyrazić – tej pracy brali udział także inni jej bohaterki i bohaterzy: Inga Iwasiów, w książce najczęściej cytowana spośród przedstawicieli nurtu genderowego, odróżnionego od studiów gejowsko-lesbijskich i queer, o czym dalej, była recenzentką doktorskiej wersji tej rozprawy; Wojciech Śmieja, bohater zarówno przypisany do studiów gejowsko-lesbijskich, jak i queer, a także do studiów nad męskością (w niewielkim stopniu obecnych w książce, ale niepominiętych), był recenzentem wydawniczym wersji książkowej. Chcę z tego wyciągnąć pewien ogólniejszy wniosek, a może raczej upublicznić – udyskursywnić – pewną informację, zapewne oczywistą dla dzisiejszych aktantów teatru nauki specjalizujących się w tej części badań literackich: do niedawna (rozprawę doktorską obroniła Lisowska w 2017) nie było jeszcze tylu osób z tytułami uprawniającymi do recenzowania doktoratów specjalizujących się „plus minus” (zaraz to wytłumaczę) w tej problematyce, by dało się uniknąć podwójnej roli aktora i aktanta w opisie obserwacji drugiego i trzeciego stopnia. Najwięcej uprawomocnionych osób wywodziło się – do niedawna – z nurtu feministycznego. Stąd do przewodów doktorskich czy habilitacyjnych powoływano osoby z nieco rozmytego i shomogenizowanego zbioru „uwrażliwienia na płeć” (oraz, być może, seksualność), pomimo że większość samych aktantów, jak sądzę, jest doskonale świadoma różnic metodologicznych, stylistycznych, a niekiedy nawet i etycznych pomiędzy tymi nurtami i niebezproblematycznej przekładalności pomiędzy nimi.

Metaqueerphors in our Life

Abstract:

It is with some trepidation that I write about Katarzyna Lisowska’s study Metaphoricity in the gender discourse of Polish literary studies after 1989, of which I am one of the protagonists. Yet, if I may put it that way, other heroes and protagonists also play a double role: Inga Iwasiów is the most frequently cited representative of gender studies (as distinct from gay and lesbian as well as queer studies) in the book, and she was also a reviewer of the doctoral dissertation from which the book evolved; Wojciech Smieja, associated with gay and lesbian, queer studies, and masculinity studies, reviewed of manuscript of Lisowska’s book. I want to draw a more general conclusion from this, or perhaps rather make public – discursive – a piece of information, which is probably obvious to those actors in the contemporary theater of Polish academia who specialize in this particular aspect of literary research. Lisowska’s defended her dissertation in 2017, and, until recently, there were few academics entitled to review doctoral dissertations in gender and queer studies. Consequently, most reviewers of such dissertations came out of the feminist movement. Hence, the criterion for being appointed as a reviewer was a somewhat fuzzy and homogenized “sensitivity to issues of gender” (and, perhaps, sexuality), despite the fact that most of the actors themselves, I believe, are well aware of the methodological, stylistic and sometimes even ethical differences between these currents.